Architecten en energieadviseurs
|
Architecten en energieadviseurs |
 |
Onze Energietransitie: nu even concreet!Er is een duidelijk verband tussen de bevolkingsdichtheid van een land en de duurzaamheid van haar energievoorziening. Nederland is een van de meest dichtbevolkte landen van Europa en elke vierkante meter heeft hier een bestemming. Ruimte is daardoor schaars en waterkracht, bio-energie, windmolens en zonnepanelen kosten nu eenmaal ruimte. Dit is dan ook de reden dat Nederland, ten opzichte van andere Europese landen, extra moeite zal moeten doen om de klus te klaren. Bij onze overheid is het accent van de energietransitie inmiddels verschoven van noodzaak & ambitie, naar realisatie & inpasbaarheid van maatregelen. Er worden energielandschappen geschetst en we kijken naar onze territoriale wateren voor windenergie. Het is passen en meten. Bottom line is nu de vraag: Kan Nederland Energieneutraal? Past dat überhaupt? Energie en Ruimte Sinds kort wordt het thema energietransitie dan ook onder Ruimtelijke Ordening (RO) geschoven. Want de inpassing van lokale duurzame energieopwekking vraagt om een nieuwe kijk op de inrichting van ons land. Energiebesparing, energieproductie, opslag, en het uitwisselen van reststromen zijn aspecten die een belangrijke rol zullen gaan spelen in de ruimtelijke (her)ontwikkeling van een gebied. Daarnaast biedt ook het uitwisselen van energiestromen kansen voor het slim combineren van functies. De bodem zou overigens ook onder RO moeten vallen, wat nu niet het geval is. Alles onder de grond is immers ook ruimte en vraagt om ordening. Kijken we door deze bril naar Nederland, dan zien we dat de energietransitie analyse en planning vereist, nieuwe vormen van samenwerking vraagt, en andere wetten en nieuwe regels nodig heeft om te slagen. Misschien is het tijd voor een Energieschap, een soort waterschap voor energie. Zij staan voor warme voeten en schone energie. Ze houden zich bezig met integraal beheer van onze energie zekerheid, veiligheid en kwaliteit. Een gedegen analyse is de eerste stap. Want wat kan er nou echt in een gebied? |
De energetische mogelijkheden hangen sterk af van de fysieke kenmerken van de locatie en de daar aanwezige en geplande functies. Energetische samenwerking tussen bestaande en geplande gebouwen en met de locatie zelf kan grote energiebesparingen opleveren. Bij het plannen van nieuw of veranderend gebruik is het daarom noodzakelijk om hiermee rekening te houden. Het grootste glastuinbouwgebied in Nederland ligt bijvoorbeeld op de grootste aardwarmtebel van Nederland. Puur toeval! Maar in de toekomst moeten we dit bewust gaan plannen. Zoals we dat nu doen al doen met wind, zullen we ook rekening moeten houden met andere duurzame kansen, zoals warmte-koude opslag, geothermie, zongericht bouwen en de onderlinge uitwisseling van energiestromen. Logisch? Ja. Doen we het? Nog veel te weinig! De Boompjes: testcase voor de energietransitie Elk bestuurlijk en planmatig besluit laat zijn sporen voor tientallen jaren na. We moeten er nu over nadenken. Maar daarvoor moet alles wél een stuk concreter worden. Tijd voor een vingeroefening. We, ondergetekenden, waren benieuwd wat er in hoogstedelijk gebied lokaal zou kunnen. We hebben onze kennis van het maken van energievisies, stedenbouwkunde en architectuur, samengevat en gebundeld in ons bureau: ‘Energie en Ruimte’. Vervolgens hebben we de Boompjes in Rotterdam, een sterk verstedelijkt gebied, eens onder handen genomen. In deze casestudie zijn de belangrijkste ruimtelijke en energie-technische aspecten verwerkt met als doel te toetsen wat er met de huidige techniek mogelijk is, en bovendien: hoe dat er dan in de praktijk uit ziet. Alle energiegebruikers op de locatie zijn dan ook in kaart gebracht, dus ook de straatverlichting en de scheepsradar op de kade. Het type en bouwjaar van de gebouwen, het gebruik, de mate van isolatie en nog vele andere zaken, zoals het daadwerkelijk energieverbruik in het gebied, zijn onder de loep gelegd. En natuurlijk is ook het bestaande energiesysteem, waaronder het warmtenet, geanalyseerd. De enige grote energiegebruiker die niet is meegenomen in het totaalplaatje is, vanwege haar vluchtige aard, het doorgaande verkeer en transport. |
Vervolgens hebben we energieproductie- en besparingsmaatregelen geïnventariseerd. De mogelijkheden zijn legio zodat er een selectie met de meest relevante opties is gemaakt. In deze tijd van grote investeringen in warmtenetten kijken we daarom niet naar verwarming met behulp van rivierwater. Ook een lokale geothermie-bron achten wij in dit stadium niet reëel. De langdurige leegstand van het bankgebouw zien we echter als een kans. Het biedt ruimte om na te denken over een functie die ook op energetisch gebied complementair is aan de omgeving. Misschien kan de kostbare restwarmte in de vorm van een waterbuffer opgeslagen worden in de kluis van de voormalige bank? Twee scenario’s: is energieneutraal hier wel mogelijk? Er zijn twee scenario’s verder uitontwikkeld: een “Business as usual”-scenario, waarbij uitgegaan wordt van een realistisch plan met technieken die hun waarde al hebben bewezen en waar morgen mee gestart kan worden, én een iets verdergaand scenario. In dit laatste scenario is de huidige wetgeving voor met name de inpassing van wind verruimd en hebben we een ruimer financieel budget toegestaan vanwege de langere termijn investeringen. Uit het “Business as usual”-scenario blijkt dat er grote winsten te behalen zijn. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat een energieneutraal stadsgebied een nog veel grotere inzet zal vragen. Zelfs in ons verdergaand scenario moeten we concluderen dat op deze locatie elektrische energie niet volledig lokaal verduurzaamd kan worden. De resterende warmtevraag kan door middel van het stadswarmtenetwerk wel duurzaam en mogelijk semi-lokaal ondervangen worden. Conclusie Er kan veel bespaard worden, maar volledig verduurzamen in de stad wordt lastig met de huidige technieken. We zullen dus alle zeilen bij moeten zetten om zo veel mogelijk die richting op te komen. De volgende generaties zonnepanelen zouden echter uw verwachtingen wel eens kunnen overtreffen! Ward Mouwen en Ronald Dijkgraaf, met dank aan Bas van Galen |
E + R - Architecten en energieadviseurs - Joost van Geelstraat 31, 3021 VK Rotterdam - T: (+31) 06-16539486 - E: info@eplusr.nl |